Čuveni Kosjerci

LjUBOMIR M. MARIĆ
(Galovići kod Kosjerića, 18. januara 1878 — Beograd, 11. avgust 1960.)

Bio je armijski general Jugoslovenske vojske, ministar vojske i mornarice u kraljevskoj vladi i profesor Vojne akademije. U periodu od 1935. do 1936. godine bio je načelnik glavnog generalštaba Jugoslovenske vojske.

-KARIJERA-

U toku svoje karijere obavljao je sledeće važnije funkcije:

• pomoćnik načelnika Štaba Moravske divizije (u ratovima 1912—1913);
• načelnik Štaba Bregalničke divizijske oblasti, odnosno divizije (1913—1916);
• načelnik Operativnog odeljenja štaba Vrhovne komande;
• načelnik Štaba Drinske divizije (1918);
• komandant Koruškog odreda u odbrani granice prema Austriji (1919);
• načelnik Štaba Druge armijske oblasti;
• načelnik Operativnog odeljenja Glavnog đeneralštaba;
• prvi pomoćnik načelnika Glavnog đeneralštaba;
• komandant Četvrte armijske oblasti;
• ministar vojske i mornarice od 1936 do 1938. godine;
• profesor Vojne akadmije i druge funkcije.

U periodu od 1935. do 1936. godine bio je načelnik glavnog generalštaba Jugoslovenske vojske.

Objavio je više radova, najviše njih u vojnim novinama „Ratnik”, kao i šest knjiga od kojih se izdvajaju „Strategija” iz 1925. i „Osnovi strategije” iz 1928. godine.

-ODLIKOVANjA-

Domaća odlikovanja: 

• Orden Karađorđeve zvezde sa mačevima trećeg i četvrtog stepena,
• Orden Karađorđeve zvezde četvrtog stepena,
• Orden belog orla sa mačevima trećeg, četvrtog i petog stepena,
• Orden belog orla trećeg, četvrtog i petog stepena,
• Ordena Svetog Save prvog i drugog stepena,
• Orden Jugoslovenske krune prvog, drugog i trećeg stepena.

Pored domaćih nosilac je i više stranih odlikovanja: 

• Francuskog ordena Legije časti od prvog do četvrtog stepena i Ratnog krsta korpusnog reda,
• grčkog Ratnog krsta i Ordena svetog Đorđa prvog stepena,
• ruskog Ordena svete Ane sa mačevima trećeg stepena,
• engleskog Ordena svetog Đorđa i Mihaila trećeg stepena,
• poljskog „Polonia restituta” drugog stepena,
• belgijskog Ordena krune prvog stepena,
• rumunskog Ordena zvezde prvog stepena i Ordena krune prvog stepena.

Napisao je memoare koji su objavljeni tek 2012. godine.

MILADIN MIŠA ZARIĆ
(Seča Reka kod Kosjerića, 1889 – Beograd, 1976.)

Bio je učitelj, najpoznatiji po tome što je tokom operacije oslobađanja Beograda u Drugom svetskom ratu, u zoru 20. oktobra 1944, presekavši žice detonatora, spasao od rušenja minirani Stari savski most u Beogradu. Zarić nije bio pripadnik vojske, nego običan građanin koji je živeo u blizini mosta i, primetivši pripreme Nemaca za rušenje, rešio da iskoristi svoje deminersko znanje stečeno u Balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu. Za svoje zasluge, Zarić je dobio veći broj jugoslovenskih i stranih odlikovanja i drugih priznanja.

Rođen je 1889. godine u Sečoj Reci. Osnovnu školu završio je u svom mestu, a Učiteljsko-bogoslovsku školu završio je 1909. godine u Prizrenu. Te godine je počeo da radi kao učitelj u Sečoj Reci, pa sve do balkanskih ratova, kada ide u rat. U balkanskim ratovima bio je rezervni oficir, inženjerac. Za svoje zasluge u oba rata dobio je po jednu Obilića zvezdu.

U drugom svetskom ratu bio je mobilisan i našao se na Kosovu. Izbegao je zarobljavanje i dolazi u Kosjerić. U Kosjeriću, za vreme nemačke racije za streljanje na Bukovima, biva uhvaćen, ali nepažnjom nemačkog stražara uspeva da pobegne.

Oko 1930. godine bio je upravitelj škole u Kosjeriću. Pošto nije hteo da vodi đake na Vrbicu, ministar prosvete ga, po kazni, premešta u Žarkovo, odakle odlazi u penziju.

Za vreme Beogradske operacije, 20. oktobra 1944. godine, stanovao je u blizini mosta na Savi, u podrumu, jer su Nemci bili u stanu. Iz podruma je video kako Nemci miniraju most. Bez razmišljanja o posledicama, uzeo je ašov i krenuo preko mosta kao izbeglica i tom prilikom je isekao kablove i vratio se natrag, uz manje ranjavanje. Na taj način spasao je stari gvozdeni most i omogućio našim i sovjetskim trupama da pređu na drugu stranu bez velikih gubitaka. Za ovaj poduhvat dobio je dva naša Ordena, dva sovjetska, dva bugarska i jedan od bugarskog generala Stojčeva. Dakle, sedam ordena.

Prvi mu je 30. decembra uručio dr Ivan Ribar, predsednik AVNOJ-a, a potom dva general Ždanov, koji mu je tom prilikom rekao: „Znam sve o vama. Majka Rusija nikada neće zaboraviti Vaše delo. Naš maršal Tolbuhin rekao je da ste Vi naš heroj…“

Zarić se bavio pčelarstvom, pa je 1977. godine, neposredno po njegovoj smrti, novoobnovljeno Društvo pčelara Kosjerića nazvano po njemu. 1990. godine, mala ulica u naselju Borča IV takođe je ponela njegovo ime.

Sredinom 2013. godine, započeta je ponovna inicijativa za preimenovanje Starog savskog mosta, koja je donela Zariću i njegovom delu veći prostor u medijima. Angažovanjem učesnika inicijative, juna 2013, ispod Starog savskog mosta postavljena je tabla sa Zarićevim likom i kratkom biografijom. Marta 2014. godine, otkrivena je spomen ploča na kući u kojoj je Zarić živeo u Kosjeriću. Maja 2014. godine, Skupštini grada Beograda zvanično je podneta inicijativa sa peticijom da Stari savski most 20. oktobra 2014. ponese ime Miladina Zarića, povodom 70. godišnjice spasavanja mosta. Ova inicijativa nije blagovremeno stavljena na dnevni red Skupštine grada, ali je Gradska opština Savski venac 20. oktobra 2014. otkrila spomen ploču Miladinu Zariću u Karađorđevoj ulici, na kući u kojoj je Zarić živeo tokom Drugog svetskog rata. Inicijativa za preimenovanje mosta je zvanično i dalje u proceduri u Skupštini grada.

Preminuo je 1976. godine, u osamdeset sedmoj godini života.

MILAN JOVČIĆ
(Beršići, Gornji Milanovac, 1929 – Kosjerić, 27. septembar 2001.)

Šahovska legenda ovog kraja. Rođen je 1929. godine u Beršićima kod Gornjeg Milanovca, ali je ceo svoj radni vek proveo kao nastavnik matematike u osnovnoj školi i Sečoj Reci, gde je i penzionisan.

Dušan Bućan je u „Istoriji šaha“ o Milanu Jovčić zapisao sledeće: „Aksioma Maksima Gorkog sažete u rečenici „Čovek, kako to gordo zvuči“, personificira i jednog od najtalentovanijih jugoslovenskih šahista, do sada neprevaziđenog dopisnog šahistu. Ako se uopšte može govoriti o živim legendama našeg šaha, onda ovaj epitet svakako pripada i ovom čoveku iz Seče Reke kod Kosjerića, tamo u brdima užičkog kraja“.

Milan Jovčić je jedini učesnik svih 28 šampionata dopisnog šaha Jugoslavije, od čega je 7 puta bio šampion Jugoslavije u dopisnom šahu (prvi je igran 1953/54. godine). To je i svetski rekord u broju učešća i broju osvojenih titula na ovakvim šampionatima.

Prvi put je nastupao na turniru 1949. godine, kada je na polufinalnom turniru za omladince zauzeo 5. mesto. Seniorski prvak Srbije postao je 1956. godine. Titulu šahovskog majstora osvojio je na Međunarodnom turniru u Užicu 1966. godine, a FIDE majstor je postao 1978. godine, takođe na Međunarodnom turniru u Užicu.

U dopisnom šahu internacionalni majstor je postao na Trećoj dopisnoj olimpijadi u šahu 1965. godine, a na Međunarodnom velemajstorskom turniru „Srbija 30“, postigao je normu za dopisnog velemajstora. Titula mu je zvanično priznata 1985. godine.

Da je Milan Jovčić još u mladosti bio talentovan šahista, dokazuje i jedna partija šaha između njega i Svetozara Gligorića, legende jugoslovenskog šaha, odigrane 1958. godine.

Gligorić je tada bio na vrhuncu svoje moći u šahu i šampion Jugoslavije u turnirskom šahu, a Jovčić prvak u dopisnom šahu. Pobednik u ovoj partiji, kao što se vidi, bio je M. Jovčić. Ova partija obišla je tada ceo svet, a zapažena je i u Rusiji, šahovskoj velesili.

Jovčić je bio standardni reprezentativac Jugoslavije u dopisnom šahu. Vodio je sekciju podmlatka u šahu u osnovnoj školi u Sečoj Reci, a pomagao je i ŠK „Sječicu“.

MILOVAN Đ. VITEZOVIĆ
(Kosjerić, 11. septembar 1944 – )

Rođen je 1944. godine u selu Bjeloperica, opština Kosjerić. Osmogodišnju školu završio u Kosjeriću, a gimnaziju u Užicu. Diplomirao je opštu književnost na Filološkom faklultetu, a potom i dramaturgiju na Fakultetu dramskih umetnosti.

Bio je urednik časopisa „Jež“ i „Susreti“, urednik igranog programa Televizije Beograd i glavni i odgovorni urednik umetničkog programa Radio Televizije Srbije. Član je Udruženja književnika Srbije i srpskog PEN centra. Govori i piše za Nacionalnu reviju, magazin o nacionalnoj baštini Srbije.

Svoje književne radove objavio je u više od 15 časopisa i listova, među kojima i u: „Ninu“, „Vidicima“, „Studentu“, „Književnim novinama“, „Književnosti“, „Dugi“, „Savremeniku“ itd.

Piše aforizme, pesme, romane, drame, TV drame i serije, feljtone, filmska scenarija.

-KNjIŽEVNI RAD-

Romani: 

1. „Šešir profesora Koste Vujića“,
2. „Lajanje na zvezde“ (28 izdanja),
3. „Milena iz Knez Mihailove“,
4. „Sveta ljubav“,
5. „Hajduk Veljko Petrović“,
6. „Evropske godine kneza Miloša“,
7. „Čarape kralja Petra“ (2013. godine preveden na italijanski jezik),
8. „Simfonija Vinaver“,
9. „Sinđelić se sa suncem smirio“,
10. „Princ Rastko“,
11. „Bulerleska u Parizu“,
12. „Kad je neven bio sunce“,
13. „Gospođica Desanka“.

Televizijske drame i serije: 

1. „Gde cveta limun žut“,
2. „Kraljevina Srbija“,
3. „Kneževina Srbija“,
4. „Dimitrije Tucović“,
5. „Vuk Karadžić“,
6. „Onda lole izmisli parole“,
7. „Đačko doba“,
8. „Snohvatice I i II“,
9. „Šešir profesora Koste Vujića“,
10. „Srećni ljudi“.

-NAGRADE-

Dobitnik je brojnih nagrada od kojih su najznačajnije: Zmajeve dečje igre (1978. godine), Velike Bazjaške povelje u Bukureštu 2005. godine, Kočićeva nagrada (2005. godine) ־ Republika Srpska, Zlatno Gašino pero (2006. godine), nagrada Glasa javnosti Meša Selimović drugo mesto (2000. godine).

Bio je kandidat za Antologiju najboljih svetskih satiričara koja je objavljena u SAD 2007. godine.

U Novom Sadu, juna 2007. godine, pripala mu je čast da dobije Zmajev pesnički štap i otvori Zmajeve dečje igre, najveći festival dečjeg stvaralaštva u Evropi.

Dobitnik je ruskog odlikovanja „Zlatni vitez“. Primljen je u ruski red Vitezova slovenske duhovnosti, kulture i umetnosti.

Ekranizacija njegovog romana Lajanje na zvezde osvojila je prestižnu domaću nagradu Zlatna novosadska arena i nagradu festivala u Herceg Novom.

Patrijarh srpski Irinej ga je 22. februar 2012. odlikovao Ordenom Svetog despota Stefana.

PETAR LAZIĆ
(Kosjerić, 25. septembar 1960 — Beograd, 11. septembar 2017)

Petar Lazić je bio srpski književnik, novinar, publicista i univerzitetski profesor. Živeo je i radio u Beogradu.

Važio je za jednog od najuglednijih satiričara, čija su dela prevođena na tridesetak jezika, a zastupljen je u više od sto svetskih antologija, enciklopedija, leksikona i zbornika.

Novinarsku karijeru započeo je u studentskom radio programu „Indeks 202“. Od 1984. do ukidanja 1996. bio je autor tekstova, reditelj i „doživotni“ urednik „Indeksovog radio pozorišta“.

Petar Lazić je jedan od najuglednijih satiričara današnjice, prevođen je na tridesetak jezika i zastupljen je u više od sto svetskih antologija, enciklopedija, leksikona i zbornika. Između ostalog, nalazi se u najprestižnijim svetskim izborima, poput engleske enciklopedije „22000 Outstanding Intellectuals of the 21st Century“, zatim u antologijama: ruskoj „Antologiя mudrosti“, italijanskoj “I più grandi saggi”, francuskoj “Les plus grands esprits”, i tako dalje.

Novinarsku karijeru započeo je u studentskom radio programu „Indeks 202” kao redaktor dnevne emisije 1982. godine. Od 1984. do ukidanja 1996. bio je autor tekstova, reditelj i “doživotni” urednik „Indeksovog radio pozorišta” (satirični radio kabare koji je po svim istraživanjima bio najslušanija radijska emisija u istoriji SFRJ i SRJ). Paralelno sa radom u „Indeksovom radio pozorištu”, Lazić je u listu Mladost uređivao satiričnu rubriku „Ovoj zemlji je potrebna mladost”, a potom u magazinu „Duga“ satiričnu rubriku „Duga iza oblaka”. Bio je urednik u izdavačkoj zadruzi Beletra a u izdavačkoj kući Danga direktor i glavni i odgovorni urednik.

Od sredine devedesetih do danas bio je glavni i odgovorni urednik satiričnog lista „Naša krmača“, direktor i glavni i odgovorni urednik satirično-političkog magazina „Bre!“, direktor i glavni i odgovorni urednik dnevnog lista „Glas javnosti“, pomoćnik odgovornog urednika dnevnog lista „Blic“ i pomoćnik glavnog i odgovornog urednika programa „Beograd 202“.

Pored „Indeksa 202”, „Indeksovog radio pozorišta”, radio drama, kao i velikog broja pojedinačnih autorskih emisija na svim programima Radio Beograda – na „Radio Pingvinu“ Lazić je vodio i uređivao autorski serijal pod nazivom „Emisija koju nisu pojeli skakvci”, koji su beogradski novinari u anketi proglasili za najbolju radijsku emisiju u 1995. godini, odmah ispred „Indeksovog radio pozorišta”, dok je ona u isto vreme te godine bila druga po slušanosti u Srbiji, iza „Indeksovog radio pozorišta”. Od 2003. do 2005. uređivao je i vodio na talasima Beograda 202 veoma slušanu emisiju „Bre 202” (koju je radio sa ekipom saradnika iz magazina „Bre!“), iz koje su objavljena dva CD-a sa songovima, kao i dva CD-a sa emisijama. Od 2008. uređivao je i vodio na programu Beograd 202 emisiju „Crno-beli svet”, a od 2014. do 2016. godine emisije „Crna rupa” i „Umesto crne rupe”.

Novinske i publicističke tekstove, prozu, poeziju i aforizme, kao i stručne i naučne radove Lazić je objavljivao u stotinak listova i časopisa u Srbiji i svetu. Stalne kolumne pisao je za: „Književnu reč“, „Nin“, „Liberal“, „Bre!“, „Crtu“, „Marku“, „Glas javnosti“, „Blic“ i „Ilustrovanu politiku“. Feljtone je objavljivao u „Glasu javnosti“ i „Ninu“.

Hvaljen i kažnjavan. Za ista dela, za koja je nagrađivan – privođen je i podizane su krivične optužnice, isključivo zbog “Vređanja imena i dela predsednika države”, u periodu pre i za vreme režima Slobodana Miloševića.

Na Fakultetu za medije i komunikacije u Beogradu držao je nastavu iz predmeta: Veština ubeđivanja u medijima, Kritička literatura i retorika, Retorika i javni nastup, Komunikacija i tehnika ubeđivanja (osnove) i Komunikacija i tehnika ubeđivanja (polemike i debate).

Bio je šef poslaničke grupe (DEPOS–ND) u Skupštini Srbije, kao i potpredsednik skupštinskog Odbora za kulturu i informisanje. U junu 1994. podneo je ostavke na sve funkcije. Jedini je šef poslaničke grupe u istoriji srpskog parlamenta koji je podneo ostavku na tu funkciju i napustio Skupštinu.

-OBJAVLjENE KNjIGE-

• „Zaustavite planetu hoću da siđem“ (1982) – poezija
• „Na zubatom suncu“ (1988) – satirični aforizmi (pet izdanja)
• „Heroji Bulevara revolucije“ (1990) – tekstovi za “Indeksovo radio pozorište” (dva izdanja)
• „Opelo za mrtvo more“ (1994) – satirična poezija (četiri izdanja)
• „Godine zapleta“ (1997) – tekstovi za “Indeksovo radio pozorište” (dva izdanja)
• „Kratka istorija duše“ (2001) – proza (tri izdanja)
• „Nema malih uloga“ (2002) – publicistika (tri izdanja)
• „Breleške“ (2002) – publicistika (dva izdanja)
• „Mali veliki ljudi“ (2004) – dečiji aforizmi (dva izdanja)
• „Carstvo zemaljsko“ (2005) – satirični aforizmi (dva izdanja)
• „Šljiva, bre“ (2007) – multidisciplinarna monografija (dvojezično na srpskom i engleskom)
• „Obećana zemlja“ (2009) – publicistika
• „Ateriranje nebeskog naroda 1“ (2009) – publicistika
• „Ateriranje nebeskog naroda 2“ (2009) – publicistika
• „Savršena samoubistva“ (2011) – roman

SVETOMIR ĐUKIĆ
(Ražana kod Kosjerića, 29. maj 1882 — Duizburg 19. oktobar 1960.)

Bio je oficir vojske Kraljevine Srbije i divizijski general u vojsci Kraljevine Jugoslavije. Za vreme Drugog svetskog rata bio je pripadnik obaveštajne službe Jugoslovenske vojske u Otadžbini. Bio je otac srpskog i jugoslovenskog olimpizma.

Rođen je u selu Ražana kod Kosjerića od oca Svetozara i majke Draginje. Osnovnu školu je završio u Valjevu. Gimnaziju je upisao u Užicu, a završio u Beogradu. Posle realke upisao je Nižu školu Vojne akademije koju je uspešno završio i u činu potporučnika stupio je u vojnu službu.

Đukić je bio osnivač i prvi direktor Srpkog olimpijskog kluba koji je osnovan 23. februara 1910. Takođe je postavljen za vođu prve srpske olimpijske selekcije Kraljevine Srbije na Petim letnjim olimpijskim igrama koje su održane u Stokholmu 1912. godine. U Stokholmu gde je održan Kongres Međunarodnog olimpijskog komiteta, Svetomir Đukić je postao član tog prestižnog tela i tu ostao sve do 1949. godine, kada se svojevoljno povukao.

Kao oficir vojske Kraljevine Srbije učestvovao je u Prvom i Drugom balkanskom ratu. Za vreme Prvog svetskog rata učestvovao je u odbrani Beograda i uspešno držao položaje na Adi Ciganliji, takođe je učestvovao u oslobađanju Zemuna. Đukić je odlikovan najvišim vojnim medaljama i priznanjima.

Godine 1919. održana je osnivačka sednica Jugoslovenskog olimpijskog odbora gde je Svetomir izabran za potpredesednika i u toj funkciji predvodio je jugoslovenske sportiste na četiri olimpijade i to u Anversu 1920, Parizu 1924, Amsterdamu 1928. i Berlinu 1938. godine, a takođe je bio jedan od inicijatora kandidovanja Kraljevine Jugoslavije, Beograda za domaćina Međunarodnog olimpijskog komiteta 1938-39. godine i petnestih olimpijskih igara 1948. godine.

U Kraljevini Jugoslaviji bio je vodeća ličnost olimpijskog pokreta. Godine 1940. penzionisan je u činu divizijskog generala. Za vreme Drugog svetskog rata priključio se Jugoslovenskoj vojsci u Otadžbini.

U organizaciji Skupštine opštine Kosjerić i Srpskog olimpijskog komiteta svake godine održavaju se Olimpijski dani kao uspomena na lik i delo Svetomira Đukića. Memorijal se završava velikom atletskom trkom pod nazivom „Olimpijski trofej“ u kojoj učestvuju učenici srednjih i osnovnih škola, a posle toga se održava trka na 4.000 metara profesinalnih atletičara.

Njegov sin je primarijus dr Dušan Đukić koji ga je pratio tokom Drugog svetskog rata i 2011. godine je bio predsednik Udruženja pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini.

SRETEN MARIĆ
(Kosjerić, 5. mart 1903 – okolina Tura, 26. septembar 1992.)

Sreten Marić je bio esejista, prevodilac i profesor svetske književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Najveći deo života proveo je živeći u Srbiji i Francuskoj.

Rođen je 1903. godine u Subjelu, opština Kosjerić, ali se od najranije mladosti mnogo i često selio (u Beograd, Skoplje, Lion). U Beogradu je diplomirao književnost, a u Parizu je doktorirao istoriju. Kao gimnazijski profesor radio je u Beogradu, Skoplju i Zagrebu, gde objavljuje i prve prevode. Drugi svetski rat proveo je u Beogradu i rodnom Subjelu, a nakon rata se na poziv Marka Ristića, tadašnjeg jugoslovenskog ambasadora u Parizu, zaposlio kao savetnik za kulturu u toj ambasadi. Šezdesetih godina se vratio u Srbiju, gde se započeo profesorsku karijeru na Filozofskom fakultetu. Bio je član Udruženja književnika Srbije i Vojvođanske akademije nauka i umetnosti.

Bio je čovek od sveta i erudita, veliki poznavalac književnosti, istorije umetnosti i istorije filozofije. Govorio je francuski, engleski, nemački i ruski jezik, a prevodio je dela Karla Marksa („Odabrana pisma“), Ferdinanda de Sosira („Opštu lingvistiku“) i Džonatana Svifta („Guliverova putovanja“).

Društvo književnika Vojvodine mu je 1987. godine dodelilo nagradu za životno delo.

Biblioteka Matice srpske i opština Kosjerić, počev od 2005. godine, svake dve godine dodeljuju nagradu „Sreten Marić“ za najbolji esej, odnosno knjigu eseja iz književnosti, umetnosti ili filozofije.

Pisao je o Eshilu, Servantesu, Stendalu, Vijonu, Lotreamonu, Montenju, Rembou, Šatobrijanu, Fokneru, Sartru, Bodleru, Helderlinu, Prustu itd.

Pored eseja o svetskim piscima, pisao je eseje i o filozofima i misliocima: o Hajdegeru, Kasireru, Kantu, Frojdu, Gastonu Bašlaru, Levi-Strosu, Diltaju, Koževu, Rolanu Bartu i Mišelu Fukou.

Najznačajnija dela Sretena Marića su: 

– „Ogledi I“
– „Glasnici apokalipse“, zapisi i eseji
– „Protejska svest kritike“
– „Raskršća“, knjiga eseja;
– „Proplanci eseja“
– „Ogledi II“.

 „Krstario sam svuda, i čitao dok me oči ne zabole, na livadi, pod starim hrastom. Ne znam ima li lepšeg kraja gde se bolje jede i bolje govori. Ako je jezik ogledalo kulture, ako se bez reči ne misli, naši dedovi su bili kulturniji od nas. Imali su bogatiji jezik.” – pisao je profesor Marić o Subjelu, svom zavičaju.

Biblioteka Matice Srpske je sa opštinom Kosjerić ustanovila Nagradu „SRETEN MARIĆ“, koja se na predlog prijatelja Sretena Marića dodeljuje za najbolji esej, odnosno knjigu eseja o književnosti, umestnosti i filozofiji, svake druge godine.

Prva Nagrada dodeljena je u Kosjeriću u februaru 2005. Borisavu Radoviću, za zbirku eseja pod nazivom „Čitajući Vergilija“ u izdanju Lirtere iz Banjaluke.

„Vi neprestano raspravljate o sredstvima i o slobodi izraza, a šta je sa vašim osećanjima? Jesu li se ona toliko istanjila da ih još samo podrazumevate u svojim aluzijama, služite se njima kao književnim primerima, prepuštajući lekarima da ih istumače? Niste li posumnjali i u sopstvena osećanja otkako su vas napustili vaši bogovi?… vi u stvari ne živite, nego oponašate život, pa posle ne umete da razlikujete ono što živite od onoga što pišete; i stalno menjate, menjate…” piše Radović.

Niko bolje ne piše eseje o poeziji od samih pesnika. Jednostavan, ali tačan stav koji se potvrđuje i u knjizi eseja Borislava Radovića. Esej kao forma kritičkog, ali i nadahnutog promišljanja u Radovićevoj knjizi nas podseća da bilo koji izraz književnog stvaralaštva traži talenat, erudiciju, nadahnuće. Uzbuđenje sa kojim se čitaju Radovićevi eseji o klasičnim pesnicima, Vergiliju ili Homeru, meri se sa utiscima dobro napisanog proznog ili dramskog teksta. Nigde suvoparnog analiziranja ili razmetanja erudicijom kroz bezbroj fusnota. Samo jednostavan stil, ubedljiv, zavodljiv, intrigantan. Eseju „Naknadna beleška o Vergiliju” napisan je pre nagrađenog „Čitajući Vergilija” (2004). Napisao je još knjige eseja Rvanje s anđelima i „Još o pesnicima i o poeziji.”

Esejist, profesor dr Slavko Gordić, dobitnik je nagrade „Sreten Marić“ za 2005.-2007. godinu. Nagradu je dobio za zbirku eseja „Razmena darova“, koju je 2006. objavio izdavač Narodna knjiga.

– Gordićevi eseji se prikazuju kao otvorena književna forma i samosvojni stvaralački gest u kojem se na jedinstven način prepliću imaginacija, znanje i inventivna znanost, sazdajući posebnu jezičku i misaonu tvorevinu- između ostalog obrazloženje je odluke žirija.

Profesor Gordić je u svom eseju o Sretenu Mariću istakao da: Marić može biti istinski podstrek i uporište svima koji se upuste u pisanje u okviru ove književne forme. Utoliko je veće moje zadovoljstvo zbog toga što mi je pripala nagrada koja nosi ime Sretena Marića. Stručni žiri je radio u sastavu Vladimir Gvozden, Jovica Aćin i Gojko Tešić. Profesoru dr Slavku Gordiću je dodeljena nagrada Sreten Marić u maju 2007.

Nagrada „Sreten Marić“ ѕa najbolju esejističku knjigu u 2007.-2008. godini pripala je književniku Jovici Aćinu za zbirku eseja „Goli pripovedač“ u izdanju Književne opštine Vršac 2008. Nagrada je uručena 29. maja 2009. u Galeriji Legtu Lize Marić Križanić, Narodne biblioteke u Kosjeriću.

Domaćica skupa bila je direktor Biblioteke Vinka Marić, a domaćin predsednik opštine Milan Štulović, koji je nagradu i uručio. U ime žirija govorio je prof.dr Gojko Tešić, o odluci Radovan Popović čija je knjiga „Proplanci Sretena Marića“ takođe predstavljena u prisustvu Katarine Marić, kćerke profesora Marića. Ovo je bila prilika da se predstavi i časopis „Raskršća“ o kome je besedila prof.dr Mirjana Stefanović, o samoj reči: raskršće – u svom stilu izuzetnog lingviste Miro Vuksanović- direktor Biblioteke Matice Srpske, o novim izdanjima najvredniji poslenik na očuvanju imena profesora Marića glavni urednik godišnjaka Raskršća Slobodan Gavrilović. Nova izdanja knjiga malog formata u izdanju biblioteke Raskršća, čitalačkoj publici u Kosjeriću prikazala je prof. dr Jelena Novaković.

„Goli pripovedač“ Jovice Aćina nam pokazuje istinske i pokatkad još neokušane moći esejističkog pisanja… Sve što odlikuje marićevski esej, od invencije, personalnog kritičkog stava, autobiografskog iskustva, do usmene i plodne erudicije, neosporne upućenosti u ključna pitanja, vitalnog jezika i duha dijaloga, otkrivamo u punoj meri u Aćinovoj knjizi. Poetika eseja je živa poetika, za šta nam svedoči i Goli pripovedač, pokazujući da i britka i utemeljena intelektualnost može da poprimi svojevrsnu umetničku formu. Ovo delo se čita gotovo podjednako kao lična ispovest (koja na izvesnim mestima nije bez neposredne veze sa samim Marićem dok se rađa kao esejista) i kao jedinstvena zbirka narativnih povesti- pročitao je u obrazloženju odluke žirija prof.dr Gojko Tešić.

„Možete samo zamisliti kako se ovog časa osećam – dirnut sam, zaista“ – Jovica Aćin, autor nagrađenog eseja se rasplakao. Zbog činjenice da se nalazi u Legatu Marićeve sestre okružen njenim slikama, u prisustvu njegove kćerke Katarine, među prijateljima književnicima, među književnom publikom Kosjerića koja svake dve godine s nestrpljenjem očekuje i dugo potom prepričava ove susrete. Zbog profesora Marića koji je sve prisutne okupio oko reči i ljubavi prema knjizi. Iščitavši nagrađeni esej zahvalio je svima na Nagradi kojom se ponosi. Susreti u Kosjeriću i Novom Sadu su posvećeni vodećem intelektualcu druge polovine dvadesetog veka i uglednom profesoru koji se iskazao na brojnim književnim planovima- rekao je direktor BMS Miro Vuksanović, podsetivši da su Marići- Nikol i Sreten zaveštali Matici ѕajednički Legat od petnaest fhiljada knjiga na francuskom,nemačkom, ruskom i srpskom jeziku.

O nagradi „Sreten Marić“ za najbolju knjigu eseja ili najbolji esej za 2009. i 2010, odlučivao je žiri u sastavu Katarina Marić, Radovan Popović i Časlav Đorđević, koji je jednoglasno doneo odluku da ova renomirana nagrada pripadne Kolji Mićeviću – izuzetnom prevodiocu, blistavom esejisti i pesniku, a za knjigu eseja „Osam vlašića francuskog simbolizma“ (koja je objavljena u izdanju Službenog glasnika 2009. u kolekciji Velereč).

Prema mišljenju žirija, reč je o knjizi koja na najlepši način nastavlja tradiciju Marićevog esejističkog rukopisa u srpskoj književnosti, i stvaraocu koji je esejistički rukopis pretvorio u umetnost naročite vrste.

Jednoglasnom odlukom Žirija u sastavu Katarina de Leobardi – Tivo, Radovan Popović i Gojko Tešić – nagrada „Sreten Marić“ za 2011-2012, dodeljena je Savi Damjanovu za petoknjižje pod zajedničkim naslovom “Srpska književnost iskosa 1-5” (čine ga sledeće knjige: “Veliki kod: Đorđe Marković Koder”, “Vrtovi nestvarnog – Ogledi o srpskoj fantastici”, “Srpski erotikon”, “Nova čitanja tradicije 1-3” i “Šta to beše srpska postmoderna?”) u izdanju “Službenog glasnika” iz Beograda.

Žiri je razmotrio sva dostupna esejistička dela sačinjena u srpskom jeziku i objavljena 2011. i 2012. godine. Žiri ističe da se u navedenom periodu pojavilo nekoliko izuzetnih esejističkih ostvarenja, pre svega M. Nedića, M. Šutića, P. Pijanovića, M. Nenina, D. Hamovića, S. Brajović, S. Vladušića i T. Brajovića, i to je na plodan način otežavalo odlučivanje.

Odluka o ovogodišnjoj nagradi, kao i ranijih godina kada je dodeljena Borislavu Radoviću, Slavku Gordiću, Jovici Aćinu i Kolji Mićeviću, donesena je u skladu sa kvalitativnim zakonomernostima i poetikom eseja kao otvorene književne forme i samosvojnog stvaralačkog gesta u kojem se na jedinstven način prepliću imaginacija, znanje i inventivna zapitanost, sazdajući posebnu jezičku i misaonu tvorevinu.

“Delo Save Damjanova, uz duboko uvažavanje svih ostalih koja su u našem razmatranju svojim nesumnjivim i osobenim vrednostima konkurisala za nagradu, izdvojili smo vođeni osećanjem da je u reč o izrazito modernom i po mnogo čemu osobenom, drugačijem, provokativnom esejističkom rukopisu, oplemenjenom dinamičnom čitalačkom, kritičkom i interpretativnom svešću o modernosti srpske književne baštine. Autorova strast prema novom, damjanovljenski rečeno iskošenom čitanju tradicije učinila je njegove eseje izuzetnim u kontekstu savremenog tumačenja onoga što jeste moderna tradicija tzv. novije srpske književnosti od 18. do 21. veka. Iako je reč o književnoistorijskom opusu Save Damjanova, dakle o naučnim tekstovima u klasičnom značenju te reči – mora se reći da je taj tip klasičnosti izneveren autorovim opredeljenjem za esejistički tip rukopisa kojim na živ i posve samosvojan način iščitava, prevrednuje književnu baštinu srpske književnosti. Moglo bi se reći da je Sava Damjanov u mnogo čemu oplemenio i obogatio književnoteorijsku i književnoistorijsku misao savremene nauke o srpskoj književnosti – opredeljujući se i za modernu metodologiju, dakle modernu teorijsku praksu čitanja starih, retkih a zaboravljenih tekstova ali ne zaboravljajući da je tzv. ničim okamenjena esejistička praksa marićevskog tipa, ona tradicija koja u njegovom rukopisu na najlepši način nastavlja misao Sretena Marića o književnoj umetnosti i filozofiji. I to je jedan od razloga zašto smo se opredelili da se ‘Nagrada Sreten Marić’ za 2011-2012, dodeli baš Savi Damjanovu”, navedeno je u obrazloženju žirija.